چاپ سایانوتایپ/یاس شنکایی

تاریخ انتشار : 25 دی 1400

Cyanotyp
چاپ سایانوتایپ بر روی پارچه

یاس شنکایی/دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی پارچه و لباس
مدنویسان جوان

تاریخچه: سایانوتایپ اولین روش چاپ در عکاسی که بدون استفاده از نقره بود و در در سال۱۸۴2 توسط جناب اقای جان هرشل کشف شد که درواقع سه سال بعد از اعلام رسمی کشف روش عکاسی کردن بود. سایانوتایپ روش چاپی است که توسط آن مجموعه از تصاویر دائمی و زیبایی را از مقادیر آبی ارائه می دهد.هرشل همان مردی است که واژه های مثبت و منفی , عکاسی, عکس فوری را اختراع کرد. همچنین در سال ۱۸۱۹ با کشف اینکه یک محلول از سدیم تیوسولفات که او به عنوان هیپو سولفیت سدیم از آن نام برد توانایی این را دارد که کلرید نقره را حل کند وماده که این نقش شیمیایی خاص را دارد ممکن است بتواند به طور دائم یک تصویرعکاسی را ایجاد نماید. در کمال تعجب هرشل این یافته های خاص را تا سال ۱۸22 به طور رسمی اعالم نکرد. سایانوتایپ چیست؟ سایانوتایپ یک فرایند چاپ است که به تماس با نور ماوراء بنفش حساس است و واکنش نشان می دهد و با کمک شئ های شفاف, نیمه شفاف, و مات برای درست کردن عکس هایی به روش سیانوتایپ استفاده کرد مانند کاری که آنا اتکینز انجام داد. رنگ ابی حاصل از چاپ سایانوتایپ نتیجه واکنش یون های آهن به فتوریداکشن که کاهش فتوشیمیایی=اکسیداسیون،نورازسیترات آمونیوم آهن در ترکیب با فریسیانید پتاسیم است. عکسهای سایانوتایپ بسیار پایدار هستند ولی می توانند با مواد قلیایی تخریب شوند.مثل سدیم کربنات یا عرق بدن.همچنین وقتی در طی یک دوره زمانی در معرض تابش مستقیم و قوی نور خورشید قرار بگیرد مانند خیلی چیزهای دیگر محو خواهد شد. به طور کلی با قرار دادن عکس در یک محیط تاریک برای مدت زمانی کوتاه میتواند به میزان رنگ آبی اصلی خود بازگردد. برخالف اعتقاد مردم چاپ سایانوتایپ را میتوان به صورتی کنترل کرد که تصاویر فوق العاده و به لحاظ فنی دقیق و مطبوع به وجود بیاید.
همچنین میتوانید چاپ را به روش های مختلفی انجام داد تا گزینه های دیگری برای رنگ آبی ارائه دهید. فرمول شیمیایی حساس کننده: محلول استاندارد سایانوتایپ از محلول دو ماده تشکیل شده است : بخش آ: سیترات آمونیوم آهن بخش ب: فریسیانید پتاسیم بخش آ_سیترات آمونیوم آهن – در حالت پودر سبز رنگ است و ,سیترات آمونیوم آهن یک ترکیب حساس به نور است اگر در معرض نور ماوراء بنفش، یو وی قرار بگیرد از حالت فریک که یعنی آهن سه بار مثبت به حالت فروس آهن دوبار مثبت تبدیل می شود. پس از مخلوط شدنشان به صورت محلول اگر به این صورت نگه شان داریم ممکن است در مدت زمان نسبتا کوتاه باعث می شویم که, در معرض رشد کپک قراربگیرند. این حالت کپک زد برای فرایند سایانوتایپ شما مضر نیست و با اضافه کردن یک یا دو قطره فرمالین فرمالدئید به محلول می توان از آن جلوگیری کرد. بخش ب-فریسیانید پتاسیم: فریسیانید پتاسیم نیمی دیگر از این فرمول است که ترکیب آن با سیترات آمونیوم آهن باعث تولید رنگ آبی می شود.اگر این ماده شیمیایی در شرایط خوبی باشید رنگ آن قرمز روشن نارنجی است که گاهی اوقات آن را به رنگ یاقوت سرخ می نامند. اگر این ماده در شرایط نامطلوبی باشد در آن تکه های زردی مشاهده خواهید کرد که در این صورت باید از استفاده از آن خودداری کرد. فرسیانید پتاسیم به طور خاص سمی نیست زیرا گروه سیانید به اتم آهن متصل است و به صورت آزاد نیست تا بتواند به عنوان یک سم عمل کند.روش ساخت محلول سایانوتایپ در خانه شما به یک لیوان که برای مخلوط کردن و دو تا لیوان تیره از جنس پالستیک و یا شیشه به حجم 500 تا ۱000 میلی لیتر برای نگهداری از محلول مخلوط شده. مواد محلول آ : ۱00 گرم سیترات آمونیوم آهن نوع سبز به ۴00 میلی لیتر آب که دمای 6۸ درجه فارنهایت را دارد اضافه کنید تا اندازه آن به 500 میلی لیتر برسد. موادمحلول ب: ۴00 میلی لیتر آب در 6۸ درجه فارنهایت با ۴0 گرم فریسیانید پتاسیم مخلوط کنید سپس به کل محلول آب اضافه کنید تا اندازه آن به 500 میلی لیتر برسد. محلول آ و محلول ب میتوانند به صورت جداگانه در نور محیط مخلوط شوند و پس از کامل شدن یک دوره 2۴ ساعته می توانند به بهترین کارایی خود برسند. محلول بخش آ و بخش ب سایانوتایپ اگر به طور جداگانه در ظرف شیشه ای تیره و یا ظروف پالستیکی مات با مهر و موم خوبی نگهداری شوند برای یک مدت نامحدود ماندگاری خواهد داشت.وقتی این دو محلول با هم مخلوط شوند،دوره ماندگاری نسبتا مختصر آن ها،دو تا سه هفته است.تهیه کردن محلول سایانوتایپ چنان ساده است که واقعا دلیل خوبی برای وجود یک ترکیب از محلول آ و محلول ب که برای همیشه قابل استفاده باشد ندارد محلول اصلی: قسمت های مساوی از محلول آ و محلول ب را با هم مخلوط کنید به آن معنا که 25 میلی لیتر از محلول آ را با 25 میلی لیتر از محلول ب را مخلوط کنید تا 50 میلی لیتر محلول سایانوتایپ را بسازید. یک محلول سالم به رنگ سبزمایل یه زرد تمایل دارند سبز شارتوس و زرد روشن .این همچنین پارچه آغشته ما باید قبل از قرار گرفتن در معرض نور و چاپ داشته باشد.

روش انجام چاپ سایانوتایپ بر روی پارچه : ابتدا بعد از ساخت محلول سایانوتایپ که در باال گفته شد، در اتاقی که نور نباشد و چراغی هم روشن نباشد محلول را به وسیله یک قلمو به پارچه منتقل کنید و پارچه خود را آغشته کنید در مکانی بی نور بگذارید تا خشک شود .سپس یک جسم شکل دار مانند تکه کاغذ برش داده شده، انواع برگ ،گل ها، سنجاق قفلی یا هر جسم دیگری که مانع رد شدن نور شود را روی پارچه خود قرار دهید. سپس پارچه را با اجسام قرار گرفته بر روی آن در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید. هرچه نور خورشید شدیدتر و مستقیم تر باشد چاپ شما بهتر انجام می شود و رنگ آبی حاصل از محلول سایانوتایپ بعد از شستشو بر روی پارچه شما تثبیت خیلی بهتری پیدا میکند. وقتی به مدت نیم ساعت تا یک ساعت در معرض نور خورشید قرار دهید بعد پارچه را بدون برداشتن اجسام روی آن به محیطی بدون نورمستقیم خورشید منتقل کنید و آن را به آرامی شستشو دهید تا دیگر رنگ پس ندهد.بعد انجام شستشو مشاهده میکنید که نواحی که جسم کدر بر روی آن ها قرار گرفته بوده و نور خورشید به آن ها نرسیده است رنگ محلول سایانوتایپ بر روی آن تثبیت نشده و کامال شسته می شود و اینگونه که مابقی مناطق رنگ آبی بر روی آن ها تثبیت شده است ولی مناطق نور نخورده نه چاپ شما انجام می شود.چه پارچه هایی برای چاپ سایانوتایپ مناسب اند؟ به طور کلی این چاپ بر روی هر پارچه ای که از جنس الیاف طبیعی باشد به خوبی انجام می شود مانند پنبه ، ابریشم ،و الیاف سلولوزی ،کتان ، کنف و ، ابریشم مصنوعی و مخمل ابریشم/ویسکوز و …ولی روی پارچه هایی با الیاف مصنوعی عمل نمیکند. تنطیم کنتراست چاپ سایانوتایپ: مشکل کم بودن یا زیاد بودن کنتراست در چاپ سایانوتایپ را میتوان به چند روش حل کرد چراکه از دست دادن مقدار قابل توجهی از درجه رنگ چاپ در هنگام مراحل شستشو ،رنگ آمیزی و خشک کردن کیفیت کار را پایین می آورد.یک راه حل ساده برای کاهش کنتراست ، رقیق کردن محلول حساس کننده سایانوتایپ با درصد کمی از آب است. هر چه محلول رقیق تر باشد ، عکس صاف تری خواهیم داشت. همچنین ممکن است شما عکسی با کنتراست کم تر با قرار دادن آن در غلظتی از سرکه سفید تهیه کنید. از روش های کنترل کردن کنتراست قرار دادن کاغذ و یا پارچه خود در انواع محلول های اسید های ضعیف مثل اسید اگزالیک یک درصد و استیک اسید سرد یک درصد.در بیشتر موارد،بسته به نوع کاغذی مورد استفاده، پوشش دهی، خشک کردن، حمام اسیدی ، به تیرگی شدت می بخشد و دامنه قابل مشاهده رنگ رو افزایش می یابد. محلولی با کنتراست بیشتر را می توان با اضافه کردن ۴ تا 6 قطره از محلول یک در صد پتاسیم دی کرومات به هر 2 تا ۴ میلی لیتر ازمحلول مخلوط حساس کننده استاندارد آ + ب به دست آوردبرای تهیه محلول یک درصد ، یک گرم از پتاسیم دی کرومات را با ۱00 میلی لیتر آب رقیقش کنید. راه حل دیگر برای تقویت کنتراست افزودن مقدار کمی قطره ازمحلول آمونیوم دی کرومات به محلول اولیه سایانوتایپ ایجاد می شود.این درصد می تواند بین ۱درصد تا ۱0 درصد باشد. روش انجام چاپ سایانوتایپ بر روی پارچه ابتدا بعد از ساخت محلول سایانوتایپ که در باال گفته شد ، در اتاقی که نور نباشد و چراغی هم روشن نباشد محلول را به وسیله یک قلمو به پارچه منتقل کنید و پارچه خود را آغشته کنید در مکانی بی نور بگذارید تا خشک شود .سپس یک جسم شکل دار مانند تکه کاغذ برش داده شده ، انواع برگ ، گل ها، سنجاق قفلی یا هر جسم دیگری که مانع رد شدن نور شود را روی پارچه خود قرار دهید. سپس پارچه را با اجسام قرار گرفته بر روی آن در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید.هرچه نور خورشید شدیدتر و مستقیم تر باشد چاپ شما بهتر انجام می شود و رنگ آبی حاصل از محلول سایانوتایپ بعد از شستشو بر روی پارچه شما تثبیت خیلی بهتری پیدا میکند. وقتی به مدت نیم ساعت تا یک ساعت در معرض نور خورشید قرار دادین بعد پارچه را بدون برداشتن اجسام روی آن به محیطی بدون نورمستقیم خورشید منتقل کنید و آن را به آرامی شستشو دهید تا دیگر رنگ پس ندهد.بعد انجام شستشو مشاهده میکنید که نواحی که جسم کدر بر روی آن ها قرار گرفته بوده و نور خورشید به آن ها نرسیده است رنگ محلول سایانوتایپ بر روی آن تثبیت نشده و کامال شسته می شود و اینگونه که مابقی مناطق رنگ آبی بر روی آن ها تثبیت شده است ولی مناطق نور نخورده نه
چاپ شما انجام می شود.چه پارچه هایی برای چاپ سایانوتایپ مناسب اند؟ به طور کلی این چاپ بر روی هر پارچه ای که از جنس الیاف طبیعی باشد به خوبی انجام می شود مانند پنبه ، ابریشم ،و الیاف سلولوزی ،کتان ، کنف و ، ابریشم مصنوعی و مخمل ابریشم/ویسکوز و …ولی روی پارچه هایی با الیاف مصنوعی عمل نمیکند. تنطیم کنتراست چاپ سایانوتایپ: مشکل کم بودن یا زیاد بودن کنتراست در چاپ سایانوتایپ را میتوان به چند روش حل کرد چراکه از دست دادن مقدار قابل توجهی از درجه رنگ چاپ در هنگام مراحل شستشو ،رنگ آمیزی و خشک کردن کیفیت کار را پایین می آورد.یک راه حل ساده برای کاهش کنتراست ، رقیق کردن محلول حساس کننده سایانوتایپ با درصد کمی از آب است. هر چه محلول رقیق تر باشد ، عکس صاف تری خواهیم داشت. همچنین ممکن است شما عکسی با کنتراست کم تر با قرار دادن آن در غلظتی از سرکه سفید تهیه کنید. از روش های کنترل کردن کنتراست قرار دادن کاغذ و یا پارچه خود در انواع محلول های اسید های ضعیف مثل اسید اگزالیک یک درصد و استیک اسید سرد یک درصد.در بیشتر موارد،بسته به نوع کاغذی مورد استفاده، پوشش دهی، خشک کردن، حمام اسیدی ، به تیرگی شدت می بخشد و دامنه قابل مشاهده رنگ رو افزایش می یابد. محلولی با کنتراست بیشتر را می توان با اضافه کردن ۴ تا 6 قطره از محلول یک در صد پتاسیم دی کرومات به هر 2 تا ۴ میلی لیتر ازمحلول مخلوط حساس کننده استاندارد آ + ب به دست آوردبرای تهیه محلول یک درصد ، یک گرم از پتاسیم دی کرومات را با ۱00 میلی لیتر آب رقیقش کنید. راه حل دیگر برای تقویت کنتراست افزودن مقدار کمی قطره ازمحلول آمونیوم دی کرومات به محلول اولیه سایانوتایپ ایجاد می شود.این درصد می تواند بین ۱درصد تا ۱0 درصد باشد. روش انجام چاپ سایانوتایپ بر روی پارچه ابتدا بعد از ساخت محلول سایانوتایپ که در باال گفته شد ، در اتاقی که نور نباشد و چراغی هم روشن نباشد محلول را به وسیله یک قلمو به پارچه منتقل کنید و پارچه خود را آغشته کنید در مکانی بی نور بگذارید تا خشک شود .سپس یک جسم شکل دار مانند تکه کاغذ برش داده شده ، انواع برگ ، گل ها، سنجاق قفلی یا هر جسم دیگری که مانع رد شدن نور شود را روی پارچه خود قرار دهید. سپس پارچه را با اجسام قرار گرفته بر روی آن در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید.هرچه نور خورشید شدیدتر و مستقیم تر باشد چاپ شما بهتر انجام می شود و رنگ آبی حاصل از محلول سایانوتایپ بعد از شستشو بر روی پارچه شما تثبیت خیلی بهتری پیدا میکند. وقتی به مدت نیم ساعت تا یک ساعت در معرض نور خورشید قرار دادین بعد پارچه را بدون برداشتن اجسام روی آن به محیطی بدون نورمستقیم خورشید منتقل کنید و آن را به آرامی شستشو دهید تا دیگر رنگ پس ندهد.بعد انجام شستشو مشاهده میکنید که نواحی که جسم کدر بر روی آن ها قرار گرفته بوده و نور خورشید به آن ها نرسیده است رنگ محلول سایانوتایپ بر روی آن تثبیت نشده و کامال شسته می شود و اینگونه که مابقی مناطق رنگ آبی بر روی آن ها تثبیت شده است ولی مناطق نور نخورده نه چاپ شما انجام می شود.

هشدار
۱-گروه‌سیانید‌این‌ماده‌شیمیایی‌اگر‌در‌معرض‌یک‌اسید‌قوی‌قرار‌بگیرد‌می‌تواند‌به‌عنوان‌گاز‌هیدروژن‌سیانید‌
آزاد‌شود‌,پس‌در‌مورد‌جلوگیری‌از‌تماس‌این‌ماده‌با‌ اسید ‌کوشا‌باشید.
2.-هرگونه ‌دفع‌ و‌ دورریختن‌ فریسیانید‌ پتاسیم‌ باید ‌رقیق‌کردن‌ بیش‌ از‌ اندازه‌آن‌در‌مقدار‌زیادی‌آب‌انجام‌شود‌و‌
در‌هر‌یک‌دوره‌زمانی‌ مقدار‌ کمی‌ از‌آن‌ دورریخته ‌شود.‌این‌ماده‌را‌در‌حالت‌خشک‌درسطل ‌زباله‌ها ‌دور‌نندازید. 

بخش‌عمده‌ای‌از‌مطالب‌بالا ‌ترجمه‌کتاب:‌
The Book of Alternative Photographic Processes – Chapter 6 – The Cyanotype
Process

گردآورنده : یاس شنکایی/دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی پارچه و لباس

chiamod