تاریخ انتشار 22 خرداد 1401
تاثیر جنگ بر مد /شمسی علیزاده
پدیده مد پیوندی غیر قابل گسستنی با جامعه انسانی در تاریخ بشر داشته است و منحصر به زمان و اجتماع خاصی نیست. حتی در روزهای تاریک جنگ های جهانی با وجود تمام محدودیتها، راهی برای ارائه خود باز نمود. انقلاب صنعتی در اواخر دهه 1700 آغاز شد و مکانیزاسیون کارخانه ها و صنعت نساجی در طول دهه 1800، امکان تولید انبوه لباس سایزبندی شده را برای سربازها در جنگ جهانی اوّل فراهم نمود. میلیون ها اندازه گیری از سربازان جنگ داخلی گرفته شد که امکان الگوسازی لباس های آماده را فراهم می کرد. جنگ جهانی دوم، مابین سال های 1939 تا 1945 به وقوع پیوست و تاثیرات بسزایی در بنیاد سیاسی، احتماعی، اقتصادی و فناوری جهان گذاشت و هم چنین تاثیر به یادماندنی بر مد و پوشاک بر جای گذارد. با هجوم نیروهای آلمانی به پاریس و فتح آن ؛ مهمترین خانه های مد پاریسی مجبور به ترک پاریس شدند. این اتفاق باعث شد طراحان دیگر کشورها از جمله ایالات متحده جای خالی طراحان پاریسی را پر کنند و از پاریس به عنوان مهمترین پایتخت دنیای مد تمرکز زدایی کنند. جنگ لباس رایج مردم را نیز تغییر داد. نیاز نیروهای نظامی به مواد اولیه مانند پارچه و نایلون باعث ایجاد سهمیه بندی در پارچه و لباس شد. به دلیل محدودیتهای مواد خام و ممنوعیت واردات برخی کالاها، الیاف دست بافت تولید و رواج یافت. طراحان و بانوان ملزم به استفاده از لباسهای ساده تر گردیدند. سهمیه بندی موجب شد طراحان لباس طرح های خود را در جهت صرفه جویی تغییر دهند که شامل کوتاه تر شدن قد لباس، تنگ تر شدن دامن ها و شلوارها و کمتر شدن تعداد جیب ها در لباس شد. تحت دستورات دولت لباسها یکسان شد و تفاوت طبقات اجتماعی از نظر لباس چندان مشهود نبود، تاثیر این سبک لباس در نوع لباس محل کار، مراسم رسمی و حتی سینمای هالیوود نیز منعکس گردید. از طرف دیگر نیاز گسترده ی سربازان جنگ به یونیفورم های متحدالشکل باعث شد تا طراحان در تولید سریع لباس با سایزبندی مشخص و قیمت پایین بسیار پیشرفت کنند. با حضور مردان در جنگ، کارهای روزمره ی مردان به زنان سپرده شد. زنان در کارخانه ها مشغول به کار شدند و استفاده از لباس کار و شلوار میان آن ها رایج شد. این اتفاق باعث شد نشان دادن توان بدنی برای انجام کارهای سنگین برای زنان مهم شود و سیلوئت لباس های زنانه به سمت سرشانه های بزرگ تغییر شکل دهد. استفاده ار روسری ها و توربان ها در زمان کار برای ایمنی بیشتر و سامان دادن به موها در میان زنان رایج شد. جنگ، علی رغم تمام محدودیت ها نتوانست در مقابل پیشروی جریان فشن بایستد. لباس هایی که تحت محدودیت های دوران جنگ به وجود آمده بودند توانستند جایگاه قابل قبولی در دنیای فشن پیدا کنند و بر جریان فشن بعد از جنگ و تا به امروز تاثیرگذار باشند.
با وجود اعمال محدودیت ها و سهمیه بندیهای شدید بر خوراک و پوشاک مردم در جنگ جهانی دوّم ، اقلامی خارج از قوانین سهمیه بندی وجود داشتند. مواردی مانند کلاه ، کیف دستی ، دستکش و سایر اکسسوارها از اعمال محدودیت جان سالم به در بردند. این کالاها به علت اعمال مالیات های سنگین بر آن ها تبدیل به اقلامی لوکسی و غیر قابل دسترس برای عموم شدند. اما طراحان با به کار بستن خلاقیّت خود که تا حد زیادی ناشی از محدودیت های دوران جنگ بود توانستند کلاه و سایر کالاهای زینتی را تبدیل به کالایی روزمره و قابل دسترس کنند. برای هر خانواده تعداد کوپن های مشخصی برای تهیه ی لباس در نظر گرفته شد.مجلات به تشویق افراد برای استفاده ی دوباره از لباس های قدیمی روی آوردند و در تبلیغات نحوه ی تبدیل کت های مردانه به لباس زنانه و تبدیل لباس شب زنانه به لباسی برای دختر بچه ها را آموزش می دادند. استفاده از جوراب نایلونی زنانه، لباس های ابریشمی کفش های چرمی و… به حد اقل رسید. یکی از رایج ترین مدل های پوشش سر برای خانم ها در طول جنگ جهانی دوم ، توربان یا تورهای جمع کننده ی مو بود که پیش از تعطیل شدن مزون های پاریسی، در میان آمریکایی ها رایج شده بود. استفاده از توربان به علت اشتغال زنها در کارخانه ها و محافظت از موها هنگام کار با ماشین های صنعتی فراگیر شد. زنان شاغل زمان و هزینه س کافی برای آرایش موی خود نداشتند و توربان ها به حفظ نظم و آراستگی موها کمک می کردند . توربان ها کم کم ار حالت کاملا کاربردی خارج شدند و به عنوان یکی از مدل های محبوب پوشش سر در میان زنان رواج یافتند.با وجود کمبود مواد اصلی ساخت کلاه، متوجه شدند متریال هایی که پیش از آن برای اصلاح و پیرایش کلاه استفاده می شد به وفور یافت می شوند. انواع روبان و تور، موی اسب ، پر و گل های تزیینی از اقلامی بودند که به علت فراوانی به صورت چشمگیری استفاده می شدند. استفاده از مدل کلاه های (بریت) نظامی و کلاه های ملوانی نیز رواج یافت با محدودیت های موجود برای استفاده از فلزاتی مانند طلا و نقره ، در ساخت جواهرات از نوعی آلیاژ نقره به نام نقره ی استرلینگ استفاده می کردند که با روکش نازکی از طلا پوشیده می شد که ورمیل نامیده می شد. ایده ی ساخت ورمیل این بود که با مصرف طلای کمتر، جواهرات طلایی رنگ ساخته شود. حفظ روحیه و نشاط جمعی سربازان و خانواده های درگیر جنگ در طول جنگ جهانی دوم یکی از مسائل مهم در سیاست گذاری های آن دوران بود این اتفاق باعث شد لباس های بی روح و محدود دوران جنگ در کنار کلاه هایی با رنگ ها درخشان جان تازه ای بگیرند، چهره های نگران زن ها جلا پیدا کند و در زمان سختی و دشواری باعث تقویت روحیه ی افراد شود.
با وجود تمام محدودیت ها در منابع و سهمیه بندی های جدّی در طول پنج سال جنگ جهانی، راهی برای بازیابی توان روحی از طریق فشن که پدیده ای مهم و گسترده بود ایجاد شد. علی رغم وضع نامناسب اقتصادی در دوران جنگ که بلافاصله پس از رکود بزرگ در ایالات متحّده رخ داده بود، دولت آمریکا بودجه ی مشخصی برای فعالیت سینمای هالیوود در دوران جنگ اختصاص داده بود. فیلم ها، مجلات فشن، طراحان نوظهور آمریکایی و خلاقیت مردم باعث شکل گیری ترندهای جدید و ماندگاری شد که تا به امروز در دنیای فشن تاثیرگذارند.
