Ethnography based on Azerbaijani clothing

مطالعه تاریخ لباس نشان می دهد،پوشش همواره نقش مهمی در شناخت ملل و اقوام دارد و این پوشش خود نشان دهنده تمایز آنان از جنبه های مختلف فرهنگی،هنری،اجتماعی،اقتصادی و عوامل دیگر است. کشور ایران با توجه به گستردگی جغرافیایی آن ، از تنوع قومیتی بسیاری برخوردار است ، اقوام آذربایجان یکی از شناخته شده ترین آن می باشد، که پیشینه ی کهنی در تاریخ این سرزمین دارد.با توجه به نقوش به جا مانده از آثار باستانی و کتب تاریخی مشاهده میشود که پوشش از دوران قبل و پس از اسلام در این سرزمین وجود داشته است و به هیچ وجه ایرانیان در برهنگی به سر نمی برده اند.لباس محلی هر قوم تابع فرهنگ، اقلیم، مذهب و عوامل موثر دیگر است که بر فرهنگ و هنر ملت ها تاثیر میگذارد. پوشش هر قوم نمایانگر هویت فرهنگی، اعتقادات، باورها و نیز شرایط اقلیمی زیستگاه آنان است.اگرچه در گذشته به مقتضای عوامل مختلف مانند درآمد اقتصادی، نوع کار، مواد اولیه، باورها، هنرهای اجدادی و غیره از پوشش های متنوع و متعددی استفاده می شده است اما امروزه به جز در برخی از روستاها این نوع پوشش به دست فراموشی سپرده شده است. لباسهای محلی و سنتی از دوخت ، تزئین ها و نقش هایی برخوردارند که در عین هماهنگی و زیبایی، متنوع نیز هستند. این تنوع در مورد پوشاک و همچنین پارچه ها و بافته های سنتی در روستاها قابل تامل است و منبع الهام مناسبی برای بهره برداری و استفاده کاربردی جهت انتقال طرح و نقش و رنگ به پوشاک و فرهنگ جامعه شهری، البته با رعایت اصول و ساختارهای مناسب برای فضاهای فرهنگی  شهرها است. (وفایی فرد،1384: 92).

پوشاک و زبان بارزترین مشخصه فرهنگی یک قوم محسوب می‌شود ،لباس و سبک پوشش از دیرباز میان اقوام ایرانی در عین همبستگی متفاوت بوده از جمله لباس محلی در آذربایجان ، بسیار شیک و با وقار و در عین زیبایی خیره کننده اش پوشیده و جذاب بوده، لباس سنتی آذری با کلاه و در بعضی مواقع با شال و همراه تزئینات زنانه بسیار چشم نوازاست . دیار آذربایجان از قدیم تاکنون، مهد فرهنگ و هنر و زیبایی بوده است. استان های آذری زبان هر ساله میزبان گردشگران و مسافران زیادی بوده و با آب و هوای خوش و فرهنگ دیرینه خود زبانزد گردشگران می باشد. لباس محلی آذربایجان از قرن ها پیش نمادی از فرهنگ و هنر این سرزمین بوده است. در سال های اخیر استفاده از لباس های محلی در زندگی روزمره شهر نشینان کم رنگ تر شده ولی همچنان در مراسم ها و آئین های مختلف رنگ و بوی خود را حفظ کرده و مورد استفاده قرار می گیرد. خصوصا روستاییان و عشایر همچنان با همان لباس های اجداد خود که نشانه ای از شجاعت و دلاوری است ظاهر می شوند.

لباس اصیل آذربایجانی نشان‌دهنده وضعیت تأهل و سن می‌باشد که رقص آذربایجانی با لباس آذربایجانی به اجرا درمی‌آید. لباس های مخصوص بانوان همه ویژگی های یک پوشش کامل را داشته است. جوان تر ها با رنگ های شاد و شادی بخش، با دور دوزی ها و نقش نگارهای زیبا و همچنین جنسی از ترمه و ابریشم لباسی بر تن می کردند. زنان این خطه کلاهی بر سر خود می گذاشتند به نام “برک”. زنان با سن بالاتر غالبا سربندی روی روسری خود می بستند که به آن”یایلیق” می گویند. که در ادامه پروژه توضیح کامل تر خواهد داشت. ( اندروز ، ۱۳۸۲ : ۳۱۶ ) سه نوع لباس محلی شامل لباس محلی شهری، روستایی و عشایری وجود دارد که این نوع لباس ها در دوره صفویه و قاجار بیشتر استفاده می شد.لباس های روستایی هنوز در برخی از روستای های استان مانند دویجان شهرستان مرند رایج است و زنان و مردان آنجا همچنان از لباس محلی استفاده می کنند.آذربایجان به دلیل در بر گرفتن دو قوم بزرگ آذری و کرد ، و هم چنین ایل ها و عشایر متعدد ، انواع مختلفی از پوشاک دارد. در نقاط عشایری استان نیز لباس های محلی کماکان رایج است اما با ورود پارچه و لباس های ارزان قیمت، لباس های محلی تحت تاثیر قرار گرفته است به طوری که جوانان عشایر دیگر از لباس های سنتی و محلی خود استفاده نمی کنند.  لباس آذری یکی از لباس های زیبایی است که نشان فرهنگ غنی و مردمان خوش ذوق و هنرمند دارد. لباس سنتی مردان و زنان آذری از  مهمترین این تن پوش هاست.متاسفانه از قرن بیستم به بعد، لباس سنتی آذری در شهرها کاربرد خود را از دست داده و حالت مدرنیته به خود گرفته است؛ ولی عموماً در مناطق عشایری و روستایی و مناطقی که اهالی آذربایجانی سکونت دارند، به مانند سابق کارکرد خود را حفظ کرده‌است. معمولاً  این لباس محلی  در مجموع بین زنان و مردان به سه بخش تن پوش، پاپوش و سرپوش تقسیم می شوند.که این مقاله به بررسی دسته سوم آن ،سرپوش ها می پردازد. سنگ نگاره های به جا مانده از باستان هم نشان مي دهد ،که ایرانیان در زمینه ی پوشاک ، صنعت بافندگی و نساجی ، تزیین جامه و موارد مشابه بسیاری از مناطق غرب و ملل شرق تقاهم داشته انالى دستمالی که زنان بر روی دهان و بینی خود می بندند و در زبان ترکی ایشماتو و در زبان ارمنی « اوشماق » نامیده می شود .