تاریخ انتشار :12 تیر 1400
Decision Fatigue
خستگی تصمیم چیست؟ اثرات مخرب آن بر مدیریت چگونه خواهد بود؟
#دکتر-حامد-کاظمی
خستگی تصمیم و یا Fatigue Decision مبحثی است که کمتر به آن پرداخته شده است. این مسئله با توجه به مشغله های فراوان مدیران، باعث شده است که اکثر اوقات آنها تصمیم های عجولانه و یا اشتباهی را اتخاذ کنند که تاثیر مستقیم و زیان باری را بر روی نتایج کارها دارد. مغز انسان مانند عضلات فرد دچار خستگی و تحلیل موقت می شود. این عارضه پس از تصمیم گیری های متعدد در طول روز بروز می نماید. اغلب افراد و خصوصا مدیران متوجه خستگی مغز خود نمی شوند و همچنان به روند تصمیم گیری های خود در طول روز ادامه می دهند. مغز انسان مانند ظرفی است که همواره با تصمیم های متعدد به محتویات آن اضافه شده تا جایی که دیگر تحمل نداشته و سرریز می شود. اینجاست که انسان دچار خستگی تصمیم می شود.
تعریف
خستگی تصمیم توسط روانشناس اجتماعی Roy F. Baumeisterبر اساس نظریه “تهی شدن نفس” فروید، ابداع شده است. در واقع خستگی تصمیم به معنی فشار روحی و روانی ناشی از یک بار انتخابی است که مجبور به انتخاب انجام دادن و یا ندادن کاری می شویم. بدین معنی که ما در طول روز به دفعات مجبور به انتخاب های متعددی هستیم که گاها بعضی از این انتخاب ها غیر ضروری بوده و تنها مغز ما را به سمت خستگی سوق می دهد. همچنین خانم تونیا هانسل، دکترای مددکاری اجتماعی در دانشگاه توالن امریکا می گوید: “وقتی ما بیش از حد تحت فشار قرار می گیریم، عجول می شویم یا کاملا تعطیل می شویم و این استرس نقش زیادی در رفتار و تصمیم گیری های ما دارد.” استرس ناشی از تصمیم گیری های سریع و فوری باعث می شود که مدیران اغلب پس از اتخاذ یک تصمیم ، دچار پشیمانی شوند و پس از رسیدن به نقطه آرامش ، به تصمیم خود شک کنند. ناگفته نماند که این تصمیم گیری ها در میان افراد عادی نیز اتفاق می افتد اما اثر تصمیمات مدیران می تواند گاهی جبران ناپذیر باشد.
انواع تصمیم گیری های روزانه بالغ بر ۳۵۰۰۰ تصمیم
1 .تصمیم های سطحی که مربوط می شوند به: انتخاب لباس، خوردن صبحانه، انتخاب مسیر حرکتی، رانندگی کردن ، انتخاب غذا، فشردن کلید آسانسور و … برای مثال ما روزانه حدود ۳۰۰ تصمیم برای خوردن صبحانه می گیریم. انتخاب هایی مانند ، خوردن و یا نخوردن صبحانه تا انتخاب نوع نان و یا پنیر به جای تخم مرغ. برای انتخاب نوع لباس حدود ۵۰۰ تصمیم اتفاق می افتد. تصمیم هایی مانند رنگ پیراهن، کت و شلوار، کراوات، پوشت، اورکت، ساعت و کفش. گاهی اوقات برای رانندگی مجبور به تصمیم گیری های متعددی می شویم. مثال اینکه از کدام مسیر حرکت کنیم؟ آیا سبقت بگیریم یا نه و یا اینکه در کدام لاین حرکت کنیم. تصمیم های ما در رانندگی گاهی به ۲۰۰۰ عدد می رسند.
2 .تصمیم های عمیق کاری مانند: انتصابات، اخراج ها، سرمایه گذاری ، مصاحبه ها، جلسات، ملاقات ها و غیره. بعنوان مثال زمانیکه می بایستی بیشترین توجه و دقت را در خصوص امور جاری شرکت برای تصمیمات مهم از جمله سرمایه گذاری، طراحی، خلاقیت و پذیرش افراد داشته باشیم، از صبح مشغول به تصمیم گیری های معمولی و سطحی بودیم. به نحوی که مغز ما آرام آرام دچار خستگی شده و در این زمان دیگر قادر به اتخاذ بهترین تصمیم نیست. مجموع تصمیم های مدیران در محیط کار بالغ ۱۸۰۰۰ تصمیم است. .تصمیم های شخصی همانند: خرید، مسافرت، تفریح، خانواده، اتومبیل، چک کردن شبکه های اجتماعی و غیره. پس از اتمام کار روزانه و در هنگام بازگشت به خانه نیز می بایستی تصمیم های شخصی مانند خرید لیست سفارشات منزل را انجام دهید. با گشت و گذاری در دنیای مجازی که می بایستی تصمیم بگیرید کدام پیام را بخوانید و یا به کدام پست لایک بزنید و یا کدام لایو را ببینید، باز هم دچار خستگی تصمیم می شوید. این بار نیز شما بالغ بر ۱۴۰۰۰ تصمیم را پشت سر می گذارید. بنابراین پس از سپری نمودن روزی پر مشغله و تعدد تصمیمات، دیگر رمقی برای مذاکره و انتخاب ها در محیط خانه و در کنار خانواده باقی نمی ماند.
علائم خستگی تصمیم
1.به تأخیر انداختن با گفتن این جمله که بعداً به این مسئلهمی پردازم، شما عملا دچار خستگی تصمیم شده اید. چرا که در این لحظه نمی توانید و نمی خواهید تصمیم بگیرید.
2.تکانشگری وقت ی که هیجان زده می شوید، بدون عاقبت اندیشی بلافاصله “بله” یا “نه” می گویید. در حالیکه ممکن است فرصت خوبی را از دست بدهید و یا اینکه موقعیت اشتباهی را ایجاد کنید.
3 .اجتناب کردن هنگامی که می گویید: من الان نمی توانم با این مسئله کنار بیایم در حقیقت بدلیل خستگی از قدرت تصمیم گیری برخوردار نیستید.
4 .بلا تکلیفی هرگاه شک داشته باشید که تصمیم شما درست یا غلط است، فقط می گویید نه. در این زمان شما دچار ترس و تردید ناشی از خستگی تصمیم شده اید.
5 .پرخاشگری با گفتن جمله: مگه خودت نمی توانی تصمیم بگیری، شما بر اثر خستگی تصمیم دچار عصبانیت و عدم کنترل صحیح بر روی رفتار خود شده اید. 6 .سلب مسئولیت زمانی که جمله ی: اصلا به من ربطی نداره را به زبان می آورید، از خود در رابطه با آن تصمیم سلب مسئولیت می کنید تا بعد ها دچار بازخواست نشوید.
نتایج خستگی تصمیم
خستگی تصمیم در کل منجر به یکی از دو نتیجه ذیل می شود:
الف) تصمیم گیری مخاطره آمیز (معمولا تصمیم نادرست)در این حالت شما معمولا تصمیم های پر ریسکی را انتخاب می کنید که احتمال اشتباه بودن آن بسیار زیاد است و چه بساکه منجر به خسارات جبران ناپذیری می شود. مثلا در خصوص سرمایه گذاری در کارهای جدید با توجه به عجول شدنتان، بدون مطالعه و تنها بر اساس مشاهدات و توصیه ها تصمیم می گیرید.
ب) اجتناب از تصمیم گیری (معمولا عدم تصمیم گیری)هنگامی که انرژی ذهنی شما شروع به کم شدن می کند، کمتر قادر به انجام کارهای اساسی هستید، و بیشتر احتمال دارد که به دنبال ساده ترین کارها باشید که تصمیم نگرفتن یکی از ساده ترین راههاست. گاهی عدم تصمیم گیری نیز منجر به اشتباهات زیادی می شود. البته ممکن است که در برخی از مواقع به نفع شما هم باشد.
اثرات مخرب خستگی تصمیم در مدیریت
مدیران پس از جلسات طولانی و پر استرس، بدلیل خستگی معمولا تصمیماتی می گیرند که کیفیت درستی ندارند. با گذشت زمان، این نوع استرس ها می توانند به افزایش اضطراب، افسردگی و اثرات جسمی مانند سردردهای تنشی و مشکلات گوارشی منجر شوند. همچنین کارمندان زیرک اغلب برای گرفتن امضاء های مسئله دار مانند مرخصی، تاییدها، تصویب بودجه و یا مجوز های خرید، در زمان خستگی مدیر اقدام می کنند. گاهی دریافت برخی از تائیده ها در زمان برگزاری جلسات و با استفاده از موقعیت خستگی مدیران انجام می شود. از طرفی دیگر گرفتن اغلب امضاء های مسئله دار در پارکینگ شرکت و یا در زمان خروج مدیر، درست در هنگامی که مدیران دچار خستگی ناشی از کار و یا عجله برای خروج از شرکت هستند، اتفاق می افتد.
راههای مقابله با خستگی تصمیم
صرفه جویی در انرژی همراه با هدایت هوشمندانه ی افکار و اعمال خود، بهترین راه برای جلوگیری از خستگی تصمیم، در طول روز است.
۱) لیستی از کار روزانه ی خود تهیه کنید و بر اساس اولویت و اهمیت انجام دهید. برای دستیابی بهتر به نتایج این کار، طبق ماتریس آیزنهاور عمل کنید. به نحوی که به ترتیب کارهای ٬٬مهم و فوری٬ سپس کارهای ٬مهم و غیرفوری٬ را به انجام برسانید. کارهای ٬فوری و غیرمهم٬ را نیز به دیگران واگذار کنید. از انجام کارهای ٬غیرفوری و غیرمهم٬ کلا دوری کنید.
۲) تلفن همراه خود را مدیریت کنید. بهتر است برای اینکار تمامی نوتیفیکیشن های موبایل را خاموش کنید. تنها با گاهی نگاه کردن به آن، تماس و پیام های ضروری را پاسخ دهید. زیرا با بلند شدن صدای زنگ و یا نوتیفیکیشن، شما مجبور به توجه به موبایل خود می شوید و آنگاه تمایل شما به پاسخ دادن و یا ندادن، نوعی تصمیم گیری خواهد بود که احتمال دارد در طول روز بارها اتفاق بیافتد.
۳) بین کارها در طول روز 10 دقیقه وقفه ایجاد کنید و به استراحت ذهنی بپردازید.پس از جلسات طولانی و یا مکالمات حداقل ۱۰ دقیقه با مدیتیشن به آرامش ذهنی برسید تا برای راند بعدی آمادگی بهتری داشته باشید. با این کار می توانید به نتایج تصمیمات قبلی خود فکر کنید و آنها را تجزیه و تحلیل کنید.
۵) تصمیمات کوچک و کم اثر در روز را به حداقل برسانید.همانند ماتریس آیزنهاور، کارهای ٬فوری و غیرمهم٬ مانند انتخاب غذای روزانه را به دیگران واگذار کنید. همچنین می توانید برای جلسات، تنظیم تقویم و جدول هفتگی را به منشی یا مسئول دفتر واگذار کنید.
۶) ذهن خود را با دیگران به مشارکت بگذارید.
در برخی از تصمیم گیری ها از خرد جمعی استفاده کنید. برای انتخاب برخی از تصمیم ها از مشارکت افراد بهره بگیرید. با این کار از باز ذهنی شما کاسته می شود.
۷) برخی از عادت ها و روال ها را تغییر و تنظیم کنید.با تغییر عادت ها و تنظیم روال های درست، اضطراب را کاهش داده و انرژی خود را برای تصمیماتی که واقعا مهم هستند، حفظ کنید. برای مثال جلسات هیئت مدیره را در صبح برگزار و گزارشات را در بعدازظهر مطالعه کنید.
