از تهاجم فرهنگی در حوزه مد تا قدرت رسانه در امر مدسازی در گفت‌وگو با سهیلا جبری

سهیلا جبری معتقد است صدا و سیما با در اختیار داشتن طیف وسیع مخاطب عام، وظیفه سنگینی در زمینه ذائقه‌سازی و ترویج مُد ایرانی در میان مردم کشورمان دارد.

در بخش نخست گفت‌وگو با سهیلا جبری، طراح مد و لباس، فیلمنامه‌نویس و صاحب برند چیا به مباحثی همچون آغاز فعالیت در حوزه طراحی و خیاطی همزمان با سال‌های آغازین جنگ تحمیلی، فیلمنامه‌نویسی در امتداد طراحی لباس و دریافت چند جایزه، ورود به عرصه بازیگری، آشنایی با کارگروه ساماندهی مد و لباس و ساخت برند چیا، پرداختن به وجوه مشترک میان دو حوزه مد و سینما، لزوم پرداختن به لباس‌های اقوام و ادوار تاریخی ایران و ارائه توضیحاتی درباره مجموعه شهرزاد پرداختیم.

بخش دوم گفت‌وگوی هنرآنلاین با سهیلا جبری را در اینجا بخوانید:

خانم جبری به نظرتان چه عواملی موجب رونق برندهای خارجی و فاصله مُد ایرانی با دیگر کشورهای جهان شده است؟

مد و لباس یک حیطه صنعتی است و عصر هم عصر رسانه. کشورهای دیگر با به‌کارگیری قدرت رسانه، لباس‌ها و پوششی را که به عقیده ما بی‌شناسنامه و بی‌هویت است به ایران صادر می‌کنند اما از نظر آن‌ها دارای خاستگاه است و اتفاقاً درست هم فکر می‌کنند. این همه بی‌شناسنامه‌ای شامل رنگ، برش، نشانه، المان و فونت در لباس‌های وارداتی وجود دارد اما همچنان با اقبال مواجه‌اند. دلیل اصلی این ضعف بزرگ هم این است که برای وارد عرصه شدن لباس‌ ایرانی بسترسازی نشده و تلاش‌ها بسیار جسته‌وگریخته بوده‌اند. خانم مهپاره اکبری با هزینه خود لباس اقوام را گردآوری کرده و دوستان دیگری هم در حیطه‌های مختلف برای نگهداری این گنجینه‌ها کارهایی انجام داده‌اند اما بستر اصلی وجود ندارد.

منظورتان از بسترسازی چیست و به نظر شما برای رفع این نقیصه و کمبود چه باید کرد؟

ما سال‌هاست که از دنیای مُد فاصله گرفته‌ایم و امروز ورودمان یک حرکت تازه محسوب می‌شود. مدسازی در ایران پدیده‌ای نوزاد است و مانند یک ساقه نورس در معرض وزش باد رسانه‌های بیگانه قرار دارد. ما به اندازه کافی آنچه می‌خواهیم برای مدسازی داریم اما اینکه چرا بهره‌برداری نمی‌شوند باید آسیب‌شناسی شود که به عقیده من یکی از دلایل این است که تأثیر قدرت رسانه و تبلیغات را در این عرصه نمی‌دانیم و به آن واقف نیستیم.

نقش رسانه‌های خارجی و بیش از همه ماهواره در این حوزه بسیار پررنگ است. وظیفه رسانه‌های داخلی و به ویژه تلویزیون در این بین چیست؟

امروز متأسفانه فرزندان ما در بحبوحه تهاجم و تاراج فرهنگی از طریق ماهواره ذائقه‌سازی می‌شوند پس چرا تلویزیون ما این کار را انجام نمی‌دهد. به ندرت تولیدات تلویزیونی هستند که به مقوله طراحی لباس اهمیت می‌دهند مگر در موارد تاریخی و خاص مثل سریال‌های داوود میرباقری. متأسفانه در اغلب موارد از لباس‌های خود بازیگران در تولیدات استفاده می‌شود و کارگردانان ما به این امر واقف نیستند که لباسی که یک بازیگر با اندیشه خود برای خود اصلی خریده است، برای حضور در فیلم یا سریال با نقش دیگر قابل استفاده نیست. برنامه‌سازی و تبلیغاتی هم برای این امر اختصاص نمی‌یابد. به اندازه کافی فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌ها در حوزه مد و لباس و پیشکسوت صاحب سبک و صاحب‌نظر داریم پس این عزیزان کجا باید درباره هنرشان صحبت کنند؟ آیا جایی بهتر از تلویزیون و سینما که عامه مردم آن را می‌بینند و از آن تقلید می‌کنند سراغ دارید؟ چرا وقتی بیان یک دیالوگ و مواردی مانند کشیدن سیگار را رعایت می‌کنیم به مسئله پوشش هنرمندان در رسانه توجه نمی‌شود. یکی از آسیب‌های جدی، به کار نگرفتن قدرت رسانه در حوزه مد و لباس است. وقتی بازیگران و کارگردانان ما با طراحان لباس همکاری نمی‌کنند و اجازه نمی‌دهند طراحان لباس و حتی گریمورها روند طبیعی کار را طی کنند چه باید کرد؟ در آن سوی مرزها بازیگران حاضرند به واسطه نقش، چهره‌شان مخدوش شود اما در ایران چطور؟ لباس باید در خدمت نقش باشد و برای همان لباس، شخصیت بازیگر طراحی شود. تلویزیون باید بداند که یکی از مهم‌ترین وظایفش، حمایت از عرصه مد و لباس ایرانی است. گله‌ای هم دارم که نمی‌دانم باید در خانه سینما یا کارگروه عنوان کنم و البته نامه‌ای هم تحت این عنوان نوشتم که ما در سال‌های دور رشته‌های طراحی صحنه و لباس را با هم تلفیق کرده و در یک سرتیتر قرار داده‌ایم و این در حالی است که شاید بعضی جاها با یکدیگر هم‌پوشانی داشته باشند اما کاملاً مباحثشان جدای از هم است.

تاکنون این موضوع را با بازیگران در میان گذاشته‌اید و اهمیت توجه به استفاده از لباس‌های خاص و ایرانی را به آن‌ها گوشزد کرده‌اید؟

بله. بارها و بارها. مثلاً در رونمایی از کالکشن شهرزاد، الهام پاوه‌نژاد حضور داشت و من از او به عنوان یک الگو خواهش کردم که به همراه دیگر هنرمندان در محافل و مجالس و به ویژه در زمان حضور در فستیوال‌های خارجی با لباس‌هایی دارای نشان ایرانی و طراحی‌شده توسط طراحان داخلی حضور یابند.

آیا لباس بانوی ایرانی در سطح بین‌الملل و در مجامع رسمی دارای شناسنامه است یا خیر؟

نه متأسفانه. در یک عکس، زن هندی و ژاپنی از طریق لباس قابل تشخیص هستند اما من به عنوان زن ایرانی چه پوششی دارم؟ خیلی لطف کنند ما را با یک زن عرب اشتباه می‌گیرند در حالی که هر کدام از لباس‌های قومیت‌های ما و هریک از ادوار تاریخی ایران سرشار از متریال مدسازی هستند. با هر پژوهش به المان‌هایی در لباس اقوام برمی‌خوریم که هر کدام بسیار پست‌مدرن هستند و آوانگارد.

چه باید کرد تا لباس اقوام به نوجوانان و جوانان معرفی و کاربردی شوند؟

امروز هیچ پژوهشگاهی با اندیشه ترویج لباس اقوام وجود ندارد که وظیفه استخراج و به‌روزرسانی لباس قومیت‌ها و ذائقه سازی برای جوانان را بر عهده داشته باشد. البته یکی دیگر از مشکلات ما بی‌برنامگی است و باید این پرسش مطرح شود که در کشور ما برای مد و لباس چه برنامه کوتاه‌مدت و بلندمدتی وجود دارد. ما نشستیم تا نساجی‌مان که روزی در دنیا حرفی برای گفتن داشت توان خود را از دست داد و از بین رفت. من چقدر تلاش کردم برای مجموعه شهرزاد متریال ایرانی تهیه کنم اما واقعیت این است که چنین چیزی در بازار نیست و وجود ندارد.

تا چه اندازه ورود بی‌رویه لباس‌های قاچاق به کشور را به دلیل وضعیت فعلی صنعت نساجی و رکود آن می‌دانید؟

ما امروز با پدیده بمباران قاچاق لباس مواجهیم که جدای از ضرر و زیان اقتصادی، تهاجم فرهنگ بیگانه را با خود همراه ساخته است و شاید منشأ این اتفاق همان بلایی باشد که بر سر نساجی ایرانی که زمانی جایگاهی برای خود داشت باشد. ما همین لباس‌های قاچاق را با همان المان‌ها خریداری می‌کنیم و می‌پوشیم و در ضمیر ناخودآگاهمان برای سبک پوششی خود ذائقه می‌سازیم. واقعیت این است که نمی‌شود یک اتفاق را در یک شب برای مد رقم زد. این مسئله زمان‌بر است و چاره‌ای نداریم که استناد کنیم به داشته‌هایمان تا حرفی برای گفتن داشته باشیم.

نقش حمایت‌های دولت در ساخت بسترهای مناسب برای مدسازی ایرانی چیست؟

واقعیت این است که نمی‌توانیم بدون حمایت مالی دولت کاری را به پیش بریم. من به عنوان یک طراح مد و لباس، مجموعه‌ای با عنوان شهرزاد را با هزینه شخصی به ثمر رساندم اما فکر می‌کنید چه قدر توان برای انجام این کار دارم. امروز طراحی لباس ایرانی، مرزهای خود را از دست داده است و بسیاری از طراحان صاحب ایده و سبک به دلیل همین کمبودها از کشور خارج شده‌اند و دولت باید چاره‌ای برای این موضوع بیندیشد.

ذائقه‌سازی برای پوشش مردم کشورمان را باید از کجا شروع کرد؟

اگر نگران هجوم فرهنگی هستیم که از طریق پوشش وارد جامعه ما شده است پس باید دست به کار شویم. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های لباس اقوام ما رنگ است و ما در جامعه ایرانی تنوع رنگی نمی‌بینیم. تعدادی از خانم‌های ما حاضر نیستند لباسی جز رنگ مشکی بپوشند که دلایل خاص خود را دارند اما جامعه باید برای این افراد بسترسازی کند. ما رنگ‌های بسیار زیبایی در طبیعتمان داریم که قابل استفاده در طراحی لباس‌هایمان هستند. شما چقدر رنگ فیروزه‌ای که نشان لباس ایرانی است را در لباس مردم می‌بینید. دولت باید به این قضیه فکر کند و درک کند شرایطی را که وجود دارد و حمایت‌هایی که باید انجام شود.

نقش صداوسیما در تحقق این اتفاق چیست؟

صداوسیما باید برای آسیب‌شناسی لباس از برنامه‌های تفریحی و سرگرمی گرفته تا ساخت تله‌فیلم و مستند اقداماتی را انجام دهد. صداوسیما با در دست داشتن طیف وسیع مخاطب عام وظیفه سنگینی در این زمینه دارد. یک عده خاص هستند که لباس گران از طراحان ایرانی را می‌پوشند و عده کمی هم برند می‌پوشند اما قشر بزرگی هستند که در همه امور اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مؤثر بوده و تبلیغات برای همین طیف متوسط و وسیع است که تلویزیون را می‌بینند، ذائقه‌سازی می‌کنند و بهترین پشتیبان در همه عرصه‌ها هستند.

فعالیت‌های انجام‌گرفته از سوی کارگروه مد و لباس را چطور می‌بینید؟

جناب آقای قبادی و همکارانشان از هر پروژه‌ای استقبال می‌کنند تا اتفاقات خوب در حوزه مد و لباس رقم بخورد اما خیلی بیشتر از این‌ها تلاش، برنامه‌ریزی و فعالیت مستمر نیاز داریم.

درباره برنامه‌های آتی خود و همچنین فعالیت‌های موسسه “چیامد” توضیح دهید.

در حال حاضر پیشنهاد‌هایی از کشورهای مختلف برای رونمایی از مجموعه لباس شهرزاد دارم که همکارانم در مجموعه چیا مد در حال بررسی این پیشنهاد‌ها هستند. اتفاق دیگر اینکه طراحی لباس گروه موسیقی اقوام و سنتی “ئاسو” که گروه موسیقی بانوان است را بر عهده داشته‌ام. گام بعدی فعالیت‌های من مربوط به یک پژوهش برای لباس قومیتی دیگر به‌جز قوم کرد است تا هر بار با استناد به لباس یک قوم خاص کالکشنی را به وجود آوریم. درباره فعالیت‌های موسسه چیا مد هم باید بگویم که یکی از کارهای این مجموعه، پشتیبانی و حمایت از فعالان این حوزه است. آن‌ها از زمانی که با یک ایده یا فکر وارد این عرصه می‌شوند تا رسیدن به هدف غایی که می‌توان برندسازی یا تولید یک کالکشن باشد در این موسسه مورد مشاوره و حمایت قرار گرفته تا در کنار دیگر طراحان لباس فعالیت حرفه‌ای داشته باشند. همچنین در کنار تمام کارگاه‌های آموزشی، یکی از ورک‌شاپ‌های کاربردی که به‌زودی در چیا مد برپا می‌شود، سوزن‌دوزی است که با هدف احیای دوخت‌هایی که منسوخ شده‌اند بازآموزی شده تا این هنرها با یک رویکرد جدید وارد حیطه طراحی و دوخت لباس امروزی شود. عطیه پژم