تاریخچه مد و لباس در ترکیه/هانیه نصیری

بحران اقتصادی در دهه ۱۹۳۰ پیامدهایی همچون وزش بادهای سادگی بر طرز پوشش را به همراه داشت. در این دوره زنان فعال در عرصه مد از ویژگی‌های همچون بلوغ فکری میانه روی و اعتدال و حرکات ظریف زنانه برخوردار بودند. کوتاه بودن دامن در لباس های زنان تنها در دهه ۱۹۶۰ مشاهده می‌شد (دامن های مینی) . چند سال بعد قد لباس ها به جایی رسید که دیگر ساق پای خانمها دیده نمی‌شد (لباس‌های ماکسی) ، اما در لباس های شب قسمت پشت لباس باز شد. در این دوره مدل های جدید لباس به شکل بوده خطوط برجسته اندام زنان یعنی شانه و باسن و سینه را به تصویر می کشید.جنگ جهانی دوم تاثیر قابل توجهی بر ترکیه داشت به طوری که در این کشور با پایان جنگ جهانی در سال ۱۹۴۵ دوره جدیدی آغاز شد. باز شدن مرز بین ترکیه و کشورهای خارجی باعث شده این کشور به محصولات غربی دسترسی بیشتری داشته باشد و این امر بر صنعت مد ترکیه تاثیر بسیاری گذاشت. با تاسیس جمهوری در ترکیه پارچه و پوشاک حالت سنتی خود را از دست داده و ظاهر معاصر تری به خود گرفتند. در اواخر دهه ۱۹۴۰ و اوایل دهه ۱۹۵۰ ارزش مد و لباس فزونی یافت و لباس دیگر صرفا وسیله ای برای پوشاندن بدن تلقی نمی شد و تاکید می‌شد که همه باید مانند یکدیگر لباس پوشیده و به آن اهمیت دهند تا دیگر اثری از سبکهای قدیمی و سنتی در پوششان دیده نشود. پیروی از مد به عنوان پیش‌نیاز اجتماعی شدن و تمدن تلقی شده بود. در این دوره دامن های چین دار و پیلی دار و پیراهن‌های بشور بپوش که نیاز به اتو کردن نداشتند، تنوع کمدهای لباس مردم این دوره را افزایش داد.دهه شصت آخرین روزهای دوره ای بود که زنان از مغازه مبلمان پارچه می‌خرید و با مدل‌هایی که از مجلات مختلف پیدا کرده بودند خودشان برای خودشان لباس میدوختند ویا به خیاط سفارش می دادند تا برایشان بدوزد. این در حالی بود که لباس‌های آماده بیشتر با مدل های متنوع تری به بازار آمده و باعث جوانه زدن مفهوم تجارت در صنعت لباس شده بود. کسانی که ما از ایشان به عنوان طراحان مد و لباس آن دوره یاد می‌کنیم در واقع ماهر ترین و بهترین خیاط آن زمان هستند. خیاطی در دهه ۱۹۶۰ همچنان به عنوان یک کاردستی ادامه داشت و خیاطان لباس را با دست میدوختند.در این سال‌ها سبک موسیقی راک اند رول، جنبش جوانی هیپی که ضد فرهنگ ۱۹۶۰ بود و فیلم‌های هالیوودی که تاثیر بسیاری بر صنعت مد در جهان داشتند، تاثیرشان بر روی لباسهای ترکیه نیز منعکس شد. دختران جوان با بلوز های رنگارنگ و دامنه هایی با نقوش برجسته با دوستان خود به باشگاه های تازه افتتاح شده می‌رفتند و گروه دیگر از جوانان دانشجو بودند که از انقلاب (جنبش های دانشجویی) ۱۹۶۸ تا انقلاب ۱۹۸۰، از شلوارهای مخمل و کت های سربازی که قد آن تا بالای زانو بود و یقه کیپی داشت و برای محافظت از سرما بسیار مناسب بود استفاده می‌کردند از سوی دیگر زنان طبقات پایین جامعه شلوار و لباس های راحت پوشیدن را ترجیح می دادند. با وجود اینکه در این دوران مردم از لحاظ روحی از شرایط مناسبی برخوردار نبودند ولی در کلانشهرها صنعت مد و لباس در ترکیه همچنان از صنعت مد آمریکا و اروپا پیروی می‌کرد.در دهه ۱۹۷۰ طول دامن ها تا روی باسن می رسید. در این دوره لباس های زنانه ظاهری مدرن، خوش تراش (قالب فرم بدن)، بدون تزئینات و اکسسوری اضافه و به طور کلی دارای ظاهری کلاسیک و شیک بود. پیراهن های آستین بلند، کمربندهای پهن بسته شده دور کمر که تا روی باسن می آمد، چکمه های بالاتر از ساق پا و عینک های بسیار بزرگ از لباسها اکسسوری های این دوره محسوب می شوند و زنان در این دوره نسبت به دوره های گذشته بسیار شیک بودند از شلوارهایی با  پارچه های طرح دار و مدلهای متنوع استفاده می‌کردند. نکته قابل توجه این است که زنان این دوره برای اولین بار از کت و شلوارهای یکدست و ست استفاده کردند.عواملی مانند سیاست‌های آزادسازی در اقتصاد، ورود سرمایه خارجی به بازار ترکیه و سیاست زدایی، که پس از کودتای ۱۲ سپتامبر ۱۹۸۰ انجام گرفت، باعث افزایش مصرف در تمامی اصناف شد و همچنین بر نما و شکل ظاهری محصولات وارد شده بر بازار نیز اثر گذاشت. در این دوره ترکیه پا به پای سایر کشورها از برندهای جدید خود رونماییمیکرده است. اگرچه پوشیدن لباسهایی که حامل این برندها بودند ابتدا مرسوم نبود ولی رفته رفته تبدیل به یک وضعیت عادی بین مردم شد به طوری که این لباس ها هم تراز با اشیاهای دیگری مثل پول و مدرسه که همه از آن ها استفاده می کردند شد.در دهه ۱۹۸۰ و یک سبک لباس رنگارنگ و با ارزش به وجود آمد. تیشرت، سوئیت شرت، جوراب شلواری، جوراب های بلند تا زانو، بند های تزئینی مو، کالج های پلاستیکی رنگارنگ، لباس های ورزشی مد شده بود. رایج ترین مدل مو در این دهه punk و محبوب ترین مدل مو perma بود. در این دهه جلیقه‌های با نقوش آناتولی (ترکیه) بر روی شلوار جین، تیشرت و شلوار یا بلوز و شلواری که از روی آن تی شرت پوشیده می شده است بسیار مرسوم بوده است. مردمان این دوره پیراهن های طرح دار رنگارنگ و کت و شلوارهای راه راه را پوشیده و برای اکسسوار از گردنبند و دستبند و انگشتر طلا استفاده می‌کردند تا توجه دیگران را جلب کنند زیرا علاقه زیادی داشتند تا ثروتمند به نظر برسند و مانند طبقه ثروتمند جامعه زندگی کنند. بدین ترتیب در این دوره شاهد تجلی طبقه جدید در شهر بودند. زیرا این طبقه وضعیت مالی خیلی خوبی نداشتند ولی از طبقه ثروتمند تقلید کرده و خود را همانند آنها می‌دانستند. در دهه ۹۰ پوشیدن کت های گشاد اپل دار به همراه پیراهن‌های راه‌ راه یقه سفید، به نماد صعود و رقابت اجتماعی بین یوپی ها یا همان متخصصان جوان شهری تبدیل شد. بنلی در سال ۲۰۱۳ لباس های دهه ۹۰ را به شرح زیر توضیح داد: در دهه ۱۹۹۰ زنان با پیراهن و کت و دامن خود نماد پیشرفت جامعه شدند. همچنین در این سالها رسانه‌ ها تأثیر زیادی بر صنعت مد داشتند و رونق موسیقی پاپ و دورانی که نامش را “تصویر بیانگر همه چیز است” گذاشته بودند شروع به شکل و جهت دادن به دنیای مد کردند. در این دوران در صنعت مد سادگی حرف اول را می‌زد و رنگ مشکی هم بر مد غالب بود. در دهه ۱۹۷۰ شلوارهای دمپا و شلوارهایی با برش های گسترده در قسمت پاچه دوباره مد شدند و شلوارهای جین تبدیل به شلوارهای شدند که در هر زمان و مکانی بدون محدودیت از آنها استفاده می شود و تکنیک های جدید چاپ با دستگاه روی تیشرت مشاهده ها میشد. در قرن بیست و یکم، مد، وارد دوران کثرت‌گرایی شد. یعنی یک سبک واحد در این دوره وجود ندارد و هرکس می‌تواند سبک خود را ایجاد کند. امروزه پوشیدن لباس روزمره و غیررسمی که به عنوان یکی از راحت ترین سبک های لباس در سراسر جهان پذیرفته شده است به یک سبک جهانی بدون محدودیت تبدیل شده است، تا جایی که به سبکی تبدیل شده که توسط بسیاری از افراد مشهور جهان ترجیح داده می‌شود، چه در خیابان و چه در نمایشگاه خصوصی مد.